- Nederland.TVJongeren.TVNederland.TVSpelletjes.TV
- Amusement.TVKennis.TVNieuws.TVSporten.TV
- Beurs.TVKinderen.TVOndernemen.TVTalentenjacht.TV
- Cultuur.TVKook.TVOnrecht.TVVaartuig.TV
- Formule1.TVLachen.TVOranje.TVVerkiezing.TV
- Gamen.TVMensen.TVPolitiek.TVVoertuig.TV
- Geloof.TVMode.TVReis.TVVoetbal.TV
- Gezondheid.TVMuziek.TVSerie.TVWeer.TV
- Informatief.TVNatuur.TVSpeelfilm.TVWoon.TV
VPRO Tegenlicht - Alle afleveringen
Doet complexiteit ons de das om? Is Nederland onbestuurbaar aan het worden? Noem een overheidsdossier en het zit muurvast. Waar de meeste vingers wijzen naar de politiek, wordt de echte reden niet vaak genoemd: we hebben het allemaal te complex gemaakt. Een blik op vastgelopen dossiers met schrijver Ilja Leonard Pfeijffer, algemeen directeur Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Abdeluheb Choho, internationaal kunstenaarscollectief Cascoland, BuitenDelen, stichting Erfpachters Belangen Amsterdam en de bewoners van camping Het Wad op de Afsluitdijk.
Wat gaat er schuil achter de glanzende belofte van Artificial Intelligence? AI blijkt geen goddelijke machine, maar een industrie die bloed, zweet en metalen kost. Een systeem van extractie en uitbuiting op industriële schaal, met grote gevolgen voor de aarde en de mens. Tegenlicht spreekt mensen die zich bezighouden met het ontleden van de wereldwijde AI-industrie: mediawetenschapper Vladan Joler, socioloog en computerwetenschapper Milagros Miceli, cognitiewetenschapper Abeba Birhane, en econoom Tamay Besiroglu.
Hoe kan Europa eruit zien als we migratie niet als probleem maar als oplossing zien? Zoektocht naar een nieuw narratief over migratie. In verschillende steden door Europa ontspruiten initiatieven van een jonge, gemixte generatie die verder denkt dan de nationale identiteit. Met sociale daadkracht, ondernemerschap en creativiteit laten zij zien dat migratie voor verrijking of noodzakelijke opschudding zorgt. Met o.a. de Kameroense activist Yvan Sagnet, ondernemer Frank van Gool, sociaal ondernemer Benjamin Gérard, oprichter collectief van ongedocumenteerden in Brussel: Azzad, Maru Asmellash en Eben Badu van modemerk The New Originals.
Een verkenning van de nieuwste wetenschappelijke ontdekkingen over het innerlijke leven en gedrag van dieren. Zal meer kennis van dieren, planten en watermassa's ook maken dat we er beter voor gaan zorgen? Wetenschappers proberen met kunstmatige intelligentie dierentalen te ontcijferen, ethici proberen dierenleed in kaart te brengen, en juristen willen ecosystemen tot rechtspersonen maken. Met o.a. bioloog Tom Mustill, computerwetenschapper Michael Bronstein, gedragsbioloog Samadi Galpayage, ethicus Bob Fischer, psycholoog Diana Reiss, milieujurist Jessica den Outer, en ecosysteemactivist Cathy Miorelli.
De Oekraïne-oorlog is z'n tweede jaar ingegaan. Wat doet die oorlog met de Baltische Staten? De Oekraïense president Zelensky meent dat zij als volgende aan de beurt zijn. Hoe is de stemming in grensland Estland? Dat land wordt alleen door de rivier de Narva gescheiden van Rusland. Tot 24 februari 2022 was er levendig verkeer tussen de stad Narva en Ivangorod, de Russische stad aan de overkant. Met stadsarchitect Ivan Sergejev, de jonge reservist Nikita Kravtchuk, hulpverlener Johanna-Maria Lehtme, techondernemer Ragnar Sass, en vrijwilliger burgerpolitie, cameraman Arbo Tammiksaar.
Overal in de samenleving duiken initiatieven op van mensen op zoek naar manieren om ons land van energie te blijven voorzien. Burgers, ondernemers en collectieven strijden voor democratisering van de energietransitie. Hoe zou een andere machtsverdeling eruit kunnen zien? Met o.a. de FIXbrigade in Amsterdam, supermarktondernemer Ad de Jong in Schoonrewoerd, directeur van Europa's grootste wasserij Gerard van der Kleij, buren Kristel en Gerard in een Larense villawijk, een energiecoöperatie in Zutphen, gedragspsycholoog Reint Jan Renes en toekomstverkenner Siward Zomer.
Het lukt in Nederland niet de kloof tussen de rijken (de hoopvollen) en de armen (de hooplozen) te overbruggen. Geld is macht, geen geld is onmacht, onmacht over je eigen lot. Directeur van de Wiardi Beckmanstichting Tim 'S Jongers weet wat het is om geen hoop te hebben. Hij reist door Nederland, op zoek naar mensen die beide leefwerelden met elkaar verbinden, de zogenaamde kloofdichters. Met o.a. columnist en sociaal werker Emine Ugur, postbode Ahmed Abdillahi, gynaecoloog Erik Steegers, sociaal ontwerper Denise Hardeman en bureaucratische buldog Albert Jan Kruiter.
Hoe ziet Afrika er over vijftig jaar uit? Afrikaanse denkers en doeners kijken naar verschillende toekomstscenario's. Grenzen zullen vervagen, nieuwe markten zullen bloeien, mogelijk ontstaat er een groot handelsblok dat Schengen overstijgt. En de bevolking zal groeien naar ruim 4 miljard mensen. Veel Afrikanen zien dit als een enorme kans. Want tegen die tijd heeft Afrika niet alleen de grootste groep jonge consumenten in de wereld, maar ook de grootste arbeidsmarkt in handen, plus een enorme potentie voor het ontwikkelen van groene energie. Met: Achille Mbembe, Amy Jadesimi, Amos Wemanya, Katchie Nzama en Arthur Mutambara.
Het is de hoogste tijd voor een transformatie naar het Symbioceen, een tijdperk waarin mens, natuur en technologie samen een nieuwe balans creëren. Grondlegger van dat idee is de Australische milieufilosoof Glenn Albrecht. Op zoek naar een nieuw bio-evenwicht met Glenn Albrecht, Jalila Essaïdi en Lucas De Man.
Verkenning van de nabije toekomst van de Europese Unie met hoogleraar eigentijdse Europese geschiedenis Mathieu Segers. Nu de oorlog aan de Europese Oostgrens langer duurt rijst de vraag: hoe zal de Unie van morgen eruitzien? Wordt het niet de hoogste tijd voor een versnelde toetreding van Oost-Europese landen tot de Unie, militaire versterking en betere arbeidsomstandigheden voor Oost-Europese werknemers? Sinds het Verdrag van Maastricht (1992) is de Unie steeds 'Oost-Europeser' geworden, maar bleef het Oosten ver weg, zowel in afstand als in mentaliteit. De waarden waar West-Europa prat op gaat, lijken vooral te gelden voor het Westen zelf.
Het kleine Nederland is na de VS de grootste voedselexporteur ter wereld. Fotograaf/documentairemaker Kadir van Lohuizen laat zien wat de belangrijke rol van Nederland in het wereldwijde voedselsysteem is. Waar komt ons voedsel vandaan? Hoe wordt het geproduceerd? Waar brengen we het naartoe? En welke rol speelt Nederland in dit systeem? De wereldwijde voedselproductie is verantwoordelijk voor ten minste 25% van alle uitstoot van broeikasgassen. Hierdoor komt de voedselvoorziening steeds meer onder druk te staan.
De zon levert in één uur evenveel energie als de hele mensheid in een jaar verbruikt. Waarom óógsten we die dan niet? Ontwerper/kunstenaar Marjan van Aubel pleit voor een 'solar democracy'. De zon is immers van iedereen, dus laten we lampen ontwerpen en produceren die op zon werken, kleding en ramen maken die zonne-energie oogsten en een heuse 'zonnebeweging' beginnen. Op reis naar een zonnige toekomst.
Zoektocht naar denkers en doeners die niet wegduiken voor de grijze golf van morgen, die alternatieve woonvormen bedenken en onderzoeken hoe technologie mensen kan helpen langer zelfstandig te wonen. Als we zo doorgaan is in 2040 een derde van de bevolking grijs, zorgbehoevend en op zoek naar een passende woonvorm. De huidige generatie ouderen zal zich niet laten wegstoppen in grote centra aan de rand van de stad. Overal in het land worden kant-en-klare mantelzorgwoningen in tuinen getakeld als alternatief voor het oude bejaardenhuis en ontstaan alternatieven voor hoe we beter en langer thuis kunnen wonen.
Christiaan Triebert en zijn zoektocht naar de waarheid. Kan een nieuwe manier van onderzoek doen het vertrouwen in de journalistiek herstellen? De jonge Nederlandse New York Times-journalist Christiaan Triebert gelooft van wel. Hij maakte naam bij onderzoekscollectief Bellingcat en is een specialist in OSINT, Open Source Intelligence, een vorm van journalistiek die gebruik maakt van informatie en bewijsvoering uit openbare bronnen, vaak van internet geplukt dus.
Wie zijn de mensen achter de meest geavanceerde machines in de geschiedenis van de mensheid? In Brabant staat een van 's werelds grootste aanjagers van technologische vooruitgang: ASML. Het levert machines die chips maken op een schaal van maar enkele nanometers. En de wereld schreeuwt om chips. Tegenlicht kreeg toegang tot het reilen en zeilen bij het hightechbedrijf en volgde een aantal medewerkers.
Een blik op de sportindustrie. Zijn gender-inclusieve sporten en eerlijke competities met elkaar te verenigen? Hoe zien vrouwelijke sporters en gendertheoretici de ideale toekomst van de vrouwensport? Kan topsport een sector worden waarin voorbeeldige gelijkheid bestaat? Transgender vrouwen die zich aanmelden voor damescompetities, het leidt steevast tot felle discussies. 'Level playing field' en inclusiviteit in de sport lijken te botsen met biologische verschillen en 'fair play'. Met o.a. Judith Butler, Payoshni Mitra, Madeleine Pape, Anne Liebermann, Pia Mann, Charlotte Jerke, Aminatou Seyni en Richard Budgett.
Hoe ziet de toekomst van de journalistiek eruit? In veel landen staat de onafhankelijke journalistiek onder druk. Toch tonen veel journalisten zich strijdvaardig. Ze gebruiken data mining en hackersmethoden of zetten nieuwe netwerken en internationale samenwerkingen op. Hoe zullen de journalisten van de toekomst omgaan met dictators en kan nieuwe technologie hen daarbij helpen? Mediawetenschapper Mark Deuze geeft aan de hand van zijn beeldarchief een blik op de oorlog, die niet alleen op het slagveld maar ook in de media wordt uitgevochten. Met de Nederlands-Oekraïense Victoria Koblenko en de Russische politiek commentator Mikhail Fishman.
Wat is de schoonste en slimste manier van vervoeren in de toekomst, als je écht alles meerekent? Toekomstdenkers van de TU Eindhoven Maarten Steinbuch en Carlo van de Weijer nemen innovaties onder de loep die mobiliteit duurzaam en toekomstbestendig kunnen maken. Uiteraard is elektrificatie de rode lijn in de huidige transitie van álle vormen van mobiliteit, van fiets tot vliegtuig. Maar wat kan de technologie van morgen nú al verbeteren aan onze mobiliteit? Welke rol spelen planning, afstand en infrastructuur? En wat is de maatschappelijke impact van verplaatsingen?
Vrijwel dagelijks worden we geconfronteerd met stijgende prijzen en lange levertijden, op elektrische auto's, badkamertegels en zonnebloemolie. Allemaal spullen die tot voor kort probleemloos in complexe internationale aanvoerlijnen werden geproduceerd en vervoerd. De laatste jaren lijken er steeds vaker problemen te ontstaan: van een gebrek aan mondkapjes tot de afhankelijkheid van Russisch gas: Europa's afhankelijkheid van wereldwijde goederenstromen bleek al meerdere keren gevaarlijk. Zijn de verstoringen tijdelijk of is ons model van internationale handel en de manier waarop we onze goederen maken toe aan een grondige hervorming?
Verkenning van de nabije toekomst van de Europese Unie met hoogleraar eigentijdse Europese geschiedenis Mathieu Segers. Nu de oorlog aan de Europese oostgrens langer duurt rijst de vraag: hoe zal de Unie van morgen eruitzien? Wordt het niet de hoogste tijd voor een versnelde toetreding van Oost-Europese landen tot de Unie, militaire versterking en betere arbeidsomstandigheden voor Oost-Europese werknemers? Sinds het Verdrag van Maastricht (1992) is de Unie steeds 'Oost-Europeser' geworden, maar bleef het Oosten ver weg, zowel in afstand als in mentaliteit. De waarden waar West-Europa prat op gaat, lijken vooral te gelden voor het Westen zelf.
Hoe overleven idealen in tijden van diepe crisis? Door de oorlog in Oekraïne heeft de strijd voor vrijheid en democratie overal ter wereld nieuwe betekenis gekregen. Dicht bij huis, in Polen, nemen vier jonge activisten die de crisis aan den lijve ondervinden, iedere dag opnieuw de handschoen op. Wat betekent vrijheid voor de Wit-Russische Jana Shostak, de Oekraïense Daria Kaleniuk, de Russische Aleksandr Konovalov en de Poolse Janek Spiewak? Voor deze activisten geldt dat hun wens om zich uit te spreken tegen onrecht verder gaat dan hun weerzin tegen de autoritaire regimes in eigen land alleen: verzet zit bij ieder van hen in de genen.
In een wereld die in de ban is van het K-woord roept vrije geest Abel van Gijlswijk op geheel eigen wijze op tot anarchie, onder meer als zanger van punkband Hang Youth. Als een moderne alchemist probeert Van Gijlswijk chaos in de markt te zetten als alternatief voor het kapitalisme. In nummers van een minuut verwoordt hij de onvrede van iedereen die voelt dat er ergens iets niet klopt. Geïnspireerd door de ideeën van de Sloveense filosoof Slavoj Z¶iz¶ek en de overleden Britse schrijver Mark Fisher, auteur van Capitalist Realism, werkt hij nu aan een radicaal theaterstuk waarin hij zijn aanval op 'het kapitalistische gelul' onderbouwt.
Hoe vecht je succesvol tegen desinformatie en leugens? N.a.v. de Russische opmars in de Oekraïne opnieuw een bezoek aan de Elfen, een vrijwilligersleger van trollenbestrijders in Litouwen. In de Baltische staten zijn ze gewend aan informatieoorlog, ze worden al jaren bestookt met desinformatie vanuit Rusland. Litouwen loopt voorop in de strijd tegen desinformatie: hun leger heeft een controlroom die 24 uur per dag de media controleert op nepnieuws. Daarnaast is het land rijk aan trollenbestrijders, Elfen, die samenwerken met de fake news-jagers van Debunk.
Nu de energietransitie op stoom komt, is iedereen koortsachtig op zoek naar het goud van de groene economie: lithium, ook in Europa. Want niemand wil meer afhankelijk zijn van autocratische landen of kartels. Wat gaat de energietransitie betekenen voor de geopolitieke verhoudingen? En is er voldoende lithium in de Europese bodem aanwezig om zelfvoorzienend te worden? Met o.a. Diederik Samsom, Meghan O'Sullivan, Thea Riofrancos, Zlatko Kokanovic, Alexander Palkovsky en Horst Kreuter.
Non-fungible tokens, NFT's, zijn de nieuwe speeltjes van anonieme verzamelaars met veel virtueel geld. De digitale eigendomsbewijzen maken virtuele kunst verhandelbaar. Maar de match tussen cryptovaluta en mediakunst roept veel vragen op. Wordt hier een piramidespel gespeeld door de nieuwe rijken of is er eindelijk een bron van inkomsten voor webkunstenaars? En is de NFT-hype een bubble of een voorbode van veranderingen die veel verder gaan dan alleen de kunst? Met kunstenaars Krista Kim, Kenny Schachter, Simon Denny, Harm van den Dorpel, Don Diablo, Ralph Nauta/Studio Drift en investeerders Veritas Kami en Luiz Ramalho.
In de Metaverse, de opvolger van internet, leven en werken we binnenkort in een digitaal land. Het lijkt iets voor nerds, maar we zitten er zonder het door te hebben misschien al middenin. Ondertussen worden al onze bewegingen in de cloud opgeslagen. Zal ons leven zich helemaal digitaal gaan afspelen? Wat betekent het straks om mens te zijn? Verliezen we het vertrouwen in ons eigen kunnen? Met o.a. de CEO van Gorillas, Kagan Sümer, medewerkers van dating-app Breeze, directeur van P-X Systems, J. Wynne, en schrijver van The Circle en The Every, Dave Eggers.
Wat is onze eigen verantwoordelijkheid voor het vergiftigde leefklimaat van de online samenleving? Filosoof Hans Schnitzler was al kritisch op Big Tech toen iedereen nog geloofde in de heilzame wonderen van Google en Facebook. Nu zelfs de grootste techno-optimisten moeten toegeven dat de macht van Silicon Valley gevaarlijk is voor onze maatschappij, is het tijd voor de volgende stap. Hoe gaan we de macht van Big Tech inperken? Met alleen strengere regels gaan we het niet redden: onze eigen digitale mentaliteit moet broodnodig veranderen.
Met de machtsovername van de Taliban in Afghanistan kondigde zich een nieuwe wereldorde aan. Een waarin de VS niet langer de internationale politieman is, waarin China een eigen rol opeist en waarin Europa kleur moet gaan bekennen. Welke moeilijke keuzes moet Europa gaan maken om overeind te blijven in het nieuwe geopolitieke krachtenveld? Welke geopolitieke en humanitaire lessen zijn er te trekken uit de puinhoop in Afhanistan? Een blik naar het schaamtevolle heden, het moeizame verleden en de onzekere toekomst met Dick Berlijn, Mahbouba Seraj, Jonathan Powell en Kishore Mahbubani.
Schoon vervoer komt binnen handbereik en is nog zelfladend ook: de zonneauto, een elektrische auto met ingebouwde zonnepanelen, komt in 2022 op de markt. En deze solar mobility-sector wordt nu eens niet door het machtige Silicon Valley aangevoerd, maar door Nederland. VPRO Tegenlicht brengt de sector in kaart, test de kersverse modellen en spreekt de ontwerpers over hun dromen en de hinderpalen.
Al tientallen jaren strijden milieuorganisaties en beroepsvissers over het gebruik van de Noordzee. Zorgen over overbevissing en afnemende biodiversiteit zetten de visserij steeds meer onder druk. Met de brexitbeperkingen, het verbod op pulsvissen en de kosten voor verduurzaming is een toekomst als beroepsvisser steeds moeilijker voor te stellen. Toch werken er door het hele land mensen aan nieuwe oplossingen voor de sector. Is er een toekomst mogelijk waarin iedereen tevreden is: genieten van een lekkerbekje én van een gezonde, biodiverse Noordzee, met zelfs weer ruimte voor de vleet, een reuzenrog?
Digitale assistenten zijn in opkomst en deze slimme ondersteuners begeven zich op communicatieterreinen die voorheen enkel aan mensen voorbehouden waren: empathie en emotie. Zien of horen we straks nog het verschil tussen mens en machine? En kunnen deze digitale mensen ons helpen bij het oplossen van structurele problemen, zoals personeelstekorten in de zorg en in het onderwijs? En moeten we dat überhaupt wel willen?
Hoe komt het dat technische beroepen helemaal uit de mode zijn geraakt? De toekomst ligt in handen van handwerkers en het lijkt erop dat verandering, zoals de energietransitie, van de werkvloer komt. Door een tekort aan elektriciens en loodgieters lijkt de geplande energietransitie te mislukken. Handwerk staat gelijk aan vies werk. Vijftig jaar geleden wilden we het volk verheffen. Iedereen moest kunnen studeren, maar daarmee hebben we handwerk en veel waardevolle en onmisbare beroepen naar de achtergrond verbannen. Er wordt nog steeds onderscheid gemaakt tussen hoog- en laagopgeleiden, maar de hoogopgeleiden zijn niet langer de elite.
De overheid en het bedrijfsleven richten zich steevast op economische groei: een hoger Bruto Nationaal Product, meer omzet, meer verkopen en meer marktaandeel. Als de economie groeit, wordt alles beter. Maar klopt die aanname wel? Kan het ook anders? Waarom worden de mensen in Westerse landen ongelukkiger, zelfs als het BNP groeit? Een tocht langs denkers en doeners die kritische vragen stellen bij de eeuwige economische groei. Met o.a. Sam de Muijnck, Elske Doets, Katherine Trebeck en Dave Hakkens.
Denken we voldoende na over hoe de toekomst van onze vruchtbaarheid eruit zal zien, en over wie hem vormgeeft? Wat vindt de maatschappij wenselijk als het gaat om kinderen krijgen? Wat betekent het om vruchtbaar te zijn in de 21e eeuw? Nu er technologisch en juridisch steeds meer mogelijk is in de 'baby-maakindustrie' en behandelingen alomtegenwoordig en geavanceerder worden, rijzen deze vragen. Veel vrouwen beslissen nu om eicellen in te vriezen voor later, om zo hun fertiliteit te 'managen'. Een tendens waar de markt gretig in meebeweegt. Met o.a. Martin Varsavsky, Simon Fishel, Enrique Criado, Lucy van de Wiel en Marta Jansa Perez.
Een kennismaking met de voorhoede van daadkrachtige natuurherstellers in Europa. Hoe geven zij de natuur weer een plek voor de toekomst? En hoe ziet onze omgang met de andere diersoorten er dan uit? Kunnen we de natuur nog herstellen of is het al te laat? De nieuwste cijfers over verlies aan biodiversiteit drukken het gemoed. Maar de natuur is veerkrachtig en als de juiste condities worden gecreëerd, blijkt natuurherstel wonderbaarlijk snel mogelijk.
Ongemerkt hebben terabytes aan data die over ons worden verzameld hun intrede gedaan op de aandelenbeurs. Slimme bedrijven gebruiken die om zo eerder dan de rest van de markt te kunnen zien wat de omzet van Apple is of het aantal abonnees van Netflix. Een duik in de wereld van 'alternative data', om te kijken wie er op de beurs wint en wie niet. De aandelenbeurs hoort een gelijk speelveld te zijn, iedereen heeft dezelfde informatie, zeker sinds de coronacrisis en lage rentes miljoenen particulieren hebben verleid om ook geld in aandelen te steken.
Is het einde van het aandeelhouderskapitalisme in zicht? Een zoektocht naar nieuwe bedrijfsmodellen die stabiliteit, verantwoordelijkheid en continuïteit als leidraad nemen. De waarde van een bedrijf is vaak belangrijker geworden dan de producten of diensten die het realiseert. Bedrijven die zich onder druk van aandeelhouders blindstaarden op kortetermijnwinstmaximalisatie kwamen vrijwel direct in financiële problemen toen Covid-19 de kop opstak. Gelukkig experimenteert een voorhoede van ondernemers met nieuwe bedrijfsmodellen die de economie crisisbestendig(er) maken. Met o.a. Mariana Mazzucato, Melanie Rieback en Cees 't Hart.
Is het neoliberale marktdenken voorbij nu de overheid als enige de economie draaiend kan houden? Een onderzoek naar de contouren van de post-pandemische maatschappij met minister van Financiën Wopke Hoekstra. Na decennia van geloof dat de markt alle problemen zou oplossen, was de realiteit bij het uitbreken van de coronapandemie ontnuchterend. VPRO Tegenlicht volgt Hoekstra tijdens de laatste maanden van zijn bewind. Hoekstra is bewonderaar van Winston Churchill en diens uitspraak 'Never waste a good crisis'. Dus als er een goed moment voor verandering is, dan is het nu.
De polarisatie in Europa groeit, de electorale steun voor populisten is erg groot. Een onderzoek naar de beste ideeën om onze democratie weerbaarder te maken tegen de autoritaire verleiding. Overal zijn grote groepen 'ontevredenen' te vinden. Waar komt die onvrede vandaan en waarom lijkt de gangbare politiek nergens in staat daarop een goed antwoord te formuleren? Is onze democratie sterk genoeg om met deze tegenstellingen om te gaan? Met Caleb Cain, Thomas Frank, Mark Bovens, Stanley Bostdorp en David Van Reybrouck.
Beleggen zonder met het klimaat rekening te houden is verleden tijd. Waar komt al dat groene geld terecht? Een blik in het hoofd van duurzame investeerders en de wassende rivier van groene investeringen. Stroomt het geld precies de goede kant op, of zijn de banken en vermogensbeheerders vooral handig ingesprongen op een groene trend? En is er ook meer rendement te halen, of gaat het om de milieuwinst?
Filosoof, politicoloog en medeoprichter van The School of Life, Roman Krznaric, roept ons op een betere voorouder te zijn. We zijn te veel gericht op kortetermijndenken. Krznaric heeft een zesstappenplan, waarmee wij leren denken als mensen die kathedralen bouwen, om zo de toekomstige generaties te kunnen redden. Die generaties moeten nu al een stem krijgen bij de politieke vraagstukken van vandaag. Krznaric ziet voorzichtig al een gefragmenteerde beweging ontstaan die vecht voor een nieuwe economie, gericht op de lange termijn, en noemt ze Time Rebels. Zij geven hem hoop.
Groene energie opwekken kunnen we. Maar hoe zit het met de opslag? Overal ter wereld zijn opslagtechneuten en batterijpioniers op zoek naar manieren om duurzame energie op te slaan. Een verkenning van de nieuwe opslagmogelijkheden en -technieken: van snelle batterijen tot warmte-opslag in basalt en zout. En van ijzerpoeder als energiedrager tot het opslaan en afgeven van energie d.m.v. gigantische betonnen blokken in torens. Zonder goede opslagtechnologie loopt de energietransitie onherroepelijk vast. Met o.a. Peter Mikael Carlsson en Cees van Nimwegen.
Meer dan 40% van de volwassen Nederlanders voelt zich eenzaam, onder wie steeds meer jonge mensen. Hoe kunnen we onze wereld anders inrichten zodat we elkaar weer zien als gezelschapsdieren die we zijn, die veel beter functioneren als we samenwerken? Mede dankzij internet en gentrificatie leven we steeds meer langs elkaar heen in zelfgekozen bubbels. Bovendien zijn we door corona noodgedwongen versneld het contactloze tijdperk in geleid. En dat terwijl te lang alleen zijn mensen ziek kan maken. Filosoof en psychiater Damiaan Denys verbindt de eenzaamheidscrisis aan het neoliberalisme en de dwang om winst te maken. Hoe is het tij te keren?
Godsdienst heeft een nieuwe concurrent: dataïsme. De belofte is een paradijs, waarin artificiële intelligentie ons eeuwig leven en geluk schenkt. Een zoektocht naar zingeving in het techtijdperk.Tot voor kort hadden religies het alleenrecht op de hemel. Maar godsdienst heeft een nieuwe concurrent: het dataïsme, de overtuiging dat uiteindelijk alles, ook het leven zelf, niets meer is dan data. De belofte is een programmeerbaar paradijs, waarin artificiële intelligentie ons eeuwig leven, geluk en schoonheid schenkt. Wat betekent het dataïsme voor de toekomst van religie en spiritualiteit?
Mooi zijn is nog nooit zo belangrijk geweest: wie voldoet aan het geldende schoonheidsideaal heeft veel voordelen. Wie bepaalt wat mooi is? Een onderzoek naar het schoonheidsideaal van de toekomst. Online filteren we massaal onze selfies om er beter uit te zien, maar ook het inspuiten van 'echte' lippen en billen neemt een hoge vlucht. Beauty pays! Niet alleen op de relatiemarkt, maar ook bij het vinden van een baan, een huis en een netwerk. Maar wie bepaalt wat mooi is? En hoe word je mooi volgens de geldende norm?
Onze (Europese) data zijn veelal in handen van niet-Europese multinationals. Is daaraan te ontkomen? Op zoek naar uitwegen in een tijd van online surveillance, datatracking en microtargeting, zowel op het niveau van individuele apparaten als op wijkniveau en in gemeenschappelijke ruimten. Het borgen van privacy en datazeggenschap moet politiek op zowel landelijk als Europees niveau worden bevochten. Tegenlicht neemt het ideaal van 'user independence' onder de loep.
Online winkelen was nog nooit zo makkelijk. Maar zijn we als consument niet doorgeslagen in het klakkeloos bestellen en terugsturen van producten? Schatten we diensten als transport nog op waarde? Wat gebeurt er eigenlijk met al die geretourneerde pakketten? VPRO Tegenlicht registreert wat er met ons retourpakket gebeurt vanaf het moment dat we het overdragen aan de post. Nederlanders zijn de koplopers van Europa als het om retourneren gaat. Van alle online aankopen gaat 13% terug naar de webwinkels. Echt gratis is dat terugsturen natuurlijk niet, iemand zal het prijskaartje voor de logistiek toch moeten betalen. Ook de milieubelasting van de eindeloos op en neer pendelende bezorgdiensten is enorm. Vaak is het duurder om een geretourneerd product weer klaar voor de verkoop te maken, dan om het door te verkopen aan een opkoper, of het te versnipperen, te verbranden of weg te gooien.
Is het einde van het aandeelhouderskapitalisme in zicht? De waarde van een bedrijf is vaak belangrijker geworden dan de producten of diensten die het realiseert. Het verhandelen van bedrijven lijkt het hoogste doel geworden en idealen zijn naar de achtergrond verdwenen. Deze bedrijven die zich onder druk van aandeelhouders blindstaarden op kortetermijnwinstmaximalisatie kwamen vrijwel direct in financiële problemen toen Covid-19 de kop opstak. Sommige moesten zelfs staatssteun aanvragen, wat hen op veel publieke verontwaardiging kwam te staan. Gelukkig experimenteert een voorhoede van ondernemers al met nieuwe bedrijfsmodellen die stabiliteit, verantwoordelijkheid en continuïteit als leidraad nemen. VPRO Tegenlicht gaat op zoek naar nieuwe bedrijfsmodellen die de economie crisisbestendig(er) maken. Met o.a. Mariana Mazzucato, Melanie Rieback en Cees 't Hart.
Verpleegsters, leerkrachten en vuilnismannen komen gedurende drie dagen op een chique locatie bij elkaar om oplossingen te bedenken voor de problemen waar zij - en wij - dagelijks tegenaan lopen. VPRO Tegenlicht presenteert tijdens 'De top van de onmisbaren' een schaduwbegroting.
Hoe zal de wereld er in 2025 uitzien, wanneer door beleidsmakers en leiders de juiste beslissingen zijn genomen? Documentairemaker Kasper Verkaik remixt de laatste vijf jaar aan Tegenlicht-uitzendingen tot 'een nieuwe dag' in de ideale wereld.
De rol van China is in de wereld na corona belangrijker dan ooit, maar betrouwbare informatie is moeilijk te krijgen. Hoe kunnen we het land beter begrijpen nu het zijn invloed vergroot? Met: kunstenaar Ai Weiwei, econoom Peter Ho en activist Gwyneth Kwai-lam Ho. Cijfers kloppen lang niet altijd, kritische stemmen worden niet op prijs gesteld en Chinese burgers, die zich onafhankelijk uiten over het beleid van de Communistische Partij, lopen grote risico's. Wat speelt er nu precies in China?
Ze zijn jong, slim en met velen, het is weer hip om conservatief te zijn. Wie zijn die nieuwe conservatieven? Hoe ziet de gedroomde samenleving van jong rechts eruit? Hoe gaat het bondgenootschap tussen oud en nieuw rechts vorm krijgen? Oude christelijke partijen als de SGP zoeken toenadering tot deze frisse bondgenoten op de rechterflank, die zich op hun beurt met trots 'cultuurchristenen' noemen. We portretteren Tom de Nooijer, SGP'er en jongste gemeenteraadslid van Nederland. Hij zoekt aansluiting bij Forum voor Democratie. Robert Lemm, ook wel 'de fluisteraar van Thiery Baudet' verkondigt een donkere toekomst voor Europa. Volgens hem wordt het moderne Europa gekenmerkt door migratie en de opkomst van de islam, mede door het verlaten en vergeten van de tradities en het christendom als grondslag.
De nieuwe oorlogsdreiging komt via onze newsfeeds. Tegenlicht duikt in de loopgraven van de informatieoorlog, bevolkt door Nederlandse soldaten, Litouwse elfen en Letse televisiepresentatoren. Trollen produceren voortdurend nepnieuwsberichten voor sociale media en nieuwssites. Doel: verwarring zaaien en groepen tegen elkaar uitspelen. Wie van dichtbij wil zien hoe de oorlog van de toekomst eruit ziet, moet naar de Baltische staten.
Taxichauffeurs worden wereldwijd hard geraakt door de coronacrisis. Ze hebben vaak grote investeringen gedaan, ze verliezen inkomen én lopen een groot risico op besmetting. Tegenlicht rijdt in Amsterdam, Wuhan, Teheran, Tel Aviv en Nairobi mee met zelfstandige taxichauffeurs. Zij laten hun leven, hun werk en hun verlaten steden zien. Hoe worden zij geraakt door het gebrek aan werk? Hoe gaan ze om met het besmettingsgevaar? Hoe houden ze hun wagen schoon? Hoe ziet hun gezinsleven eruit? En welke klanten vervoeren ze nog wel?
Ook in Nederland groeit de economische ongelijkheid; een duik in de wereld van het grote geld. Wat is het effect van de belastingontduiking door de superrijken op de publieke sector, zoals onderwijs en zorg? Welke middelen hebben we om de groeiende kloof tussen arm en rijk te beteugelen? Zou er naast een armoedegrens ook een bovengrens voor vermogens moeten komen? Nederland is een belastingparadijs voor de superrijken. Filantropen geven gul, maar ontwijken vaak de normale belastingen, een sigaar uit eigen doos dus. Waarom worden de rijken niet net als de gewone burgers belast? En wat als dat wel zou gebeuren? Met o.a. Anand Giridharadas, prof. dr. Ingrid Robeyns, Jos van Hezewijk, Frits Mostert en Gabriel Zucman.
Hoe komen wij tevoorschijn uit de coronaquarantaine? Als ándere mensen? In een ander soort samenleving? Of wordt het business as usual? Tegenlicht spreekt met internationaal vermaard trendvoorspeller Lidewij Edelkoort en met psychiater Dirk de Wachter. Welke vergezichten zien zij na deze gedwongen stilstand? Kan de quarantaine-ervaring ons wijzer maken? Komt er straks een 'Big Reset'? En wat is er nodig om deze crisis nu eens wél als een kans voor blijvende verandering te benutten?
Het coronavirus raast niet alleen door de wereld, maar ook door de financiële markten. Wat gebeurt er in die parallelle wereld, waar beursvloeren worden gesloten, de handel regelmatig wordt stilgezet en sommigen alweer op koopjesjacht gaan? VPRO Tegenlicht neemt via videoconferencing de temperatuur op van de wereldwijde financiële markten met een bont gezelschap aan investeerders, traders en financieel analisten, van Beijing tot Chicago. Mensen die veel te verliezen hebben, maar het veelal ook kunnen dragen. De vragen aan deze insiders waren simpel: hoe ervaar jij de achtbaan die de financiële markten nu doormaken? Hoe ben je erdoor geraakt? Wat heb je gedaan? Wat heb je gezien? En waar denk je dat we naartoe op weg zijn? Een kijk op de achterkant van de corona crash. Met o.a.: Charles Liu, Joachim Klement, Marc Faber en Jennifer Chan.
Hoe ziet het virus van de toekomst eruit en hoe kunnen mensen zich ertegen wapenen? Een gesprek met virusjager Ron Fouchier, viroloog aan het Erasmus MC en een internationale sleutelfiguur in de virologie. Voor veel artsen en wetenschappers komt de coronacrisis niet als een verrassing. Virussen ontwikkelen zich snel en slim. In een geglobaliseerde wereld is niemand onvindbaar voor het volgende virus. Hoe ziet het virus van morgen eruit? Kunnen mensen ook slimmer worden en zich wapenen? Virussen veroorzaken rampspoed, maar kunnen ook onze vriend zijn. Daarom wil Ron Fouchier ook 'uitgeklede' virussen produceren om ziektes zoals alvleesklierkanker of hersentumoren te genezen met nieuwe virustherapieën. Met: Ron Fouchier en Marion Kooijmans.
De grenzen van ons wereldwijde voedselsysteem zijn bereikt. Waar komt ons eten in 2040 vandaan en hoe wordt het bereid? Techniekfilosoof Koert van Mensvoort kijkt met vijf gasten naar het menu van de toekomst. Het klimaat en onze gezondheid lijden onder het huidige systeem van voedselproductie, dat niet alle mensen kan voeden en de aarde uitput. Er moet snel iets veranderen, maar in welke richting? De voedselindustrie trekt wereldwijd het meeste investeringskapitaal aan, want wie weet wat wij willen eten, kan negen miljard monden gaan voeden. Moet er vooral ingezet worden op lokaal geproduceerd voedsel met korte en circulaire ketens van producent naar consument? Of kunnen al die monden straks alleen gevoed worden met behulp van technologische innovatie en eten uit het lab? Gasten: Joris Bijdendijk, Marije Vogelzang, Michel MacDonald, Manfred Aben en Katinka Versendaal.
De zogenaamde manosphere heeft eind jaren 10 een sterke groei doorgemaakt. Veel mannen in deze beweging vinden de wereld te veel gefeminiseerd. Wie zijn deze mannen precies? Waar worstelen zij mee? Een schets van de mogelijke toekomstige man-vrouwverhoudingen. Het online mannendomein wordt in de mainstream media vooral in verband gebracht met extreemrechts. Maar is dit wel het hele verhaal? De Amerikaanse journalist en feminist Hanna Rosin kwam tot een opmerkelijke conclusie: de westerse postindustriële samenleving is vooral gunstig voor vrouwen. Mannen delven in toenemende mate het onderspit. Hoe verhoudt de worsteling van mannen zich tot de toenemende macht van vrouwen? Met o.a. Hanna Rosin, Warren Farrell, Rollo Tomassi en Elliott Hulse.
Bijna 90.000 mensen staan in Nederland op de wachtlijst voor geestelijke gezondheidszorg. Een miljoen mensen heeft direct of indirect met een psychische aandoening te maken. Er moet iets veranderen, maar hoe? Wat is de grens tussen normaal en abnormaal? Zou die in de toekomst ook kunnen verschuiven? Hoe ziet de toekomst van de geestelijke gezondheidszorg eruit? In deze aflevering nieuwe Nederlandse zorginitiatieven en innovaties van pioniers. Met wetenschappers, filosofen en ervaringsdeskundigen die zich inzetten om verandering binnen de psychische zorg te bewerkstelligen. Aan het woord komen o.a. psychiater prof. dr. Floortje Scheepers, psychiater Jules Tielens, filosoof Sander Voerman en zorgondernemer Bram van der Leden.
Hoe de Turks-Koerdische migrant Hamdi Ulukaya de VS verovert met zijn yoghurtmerk Chobani en daarmee het internationale bedrijfsleven een gouden idee aanreikt: overleven dankzij nieuwkomers. In 2005 koopt Ulukaya een verlaten yoghurtfabriek in de staat New York en in no-time domineert zijn Griekse-yoghurtmerk Chobani het koelvak in de Amerikaanse supermarkten. Ulukaya's bedrijfsvoering wijkt af van die van zijn concurrenten: fulltime werknemers kunnen aandelen verwerven en meer dan dertig procent van het personeel bestaat uit vluchtelingen en migranten. Ulukaya probeert met zijn initiatief Tent Partnership for Refugees andere CEO's te bewegen zijn voorbeeld te volgen. Volgens hem kan het bedrijfsleven bij uitstek een sleutelrol spelen in de aanpak van zaken als groeiende inkomensongelijkheid, werkgelegenheid in krimpgebieden, integratie en racisme.
Harvard-professor Shoshana Zuboff ontsluiert Google en Facebook en onthult een genadeloze nieuwe fase van het kapitalisme, waarin de burger zelf als grondstof fungeert. Hoe kan hij de zeggenschap over zijn data terugkrijgen? In 2000 ontdekten Google-oprichters Larry Page en Sergey Brin dat de 'restdata' die mensen achterlaten bij hun zoekopdrachten op het internet zeer waardevol en verhandelbaar zijn, omdat ze gebruikt kunnen worden om het gedrag van de internetgebruiker te voorspellen. Er ontstond een compleet nieuw businessmodel, waarmee de techgiganten inmiddels steeds meer macht naar zich toe trekken. Ondertussen wordt de democratie uitgehold en de ongelijkheid in de wereld verder vergroot, volgens Zuboff. Hoe heeft het zover kunnen komen? Wat zijn de alternatieven? Kunnen samenleving en politiek nog een vuist maken tegen deze grote dataroof?
Nederlandse plattelandspioniers geven vorm aan nieuwe manieren van voedsel verbouwen, duurzaam leven en gemeenschapszin. Wat kunnen we van deze vernieuwers leren? Het Friese dorpje Wijnjewoude heeft een eigen energiecoöperatie opgericht, waarin groene stroom wordt opgewekt. Met als volgende stap: het vergisten van koeienmest om zo zelf biogas te produceren. De stichting Herenboeren in Boxtel is een corporatie van huishoudens die samen een stuk land hebben aangekocht, een boer in dienst hebben genomen en in ruil daarvoor goedkope, biologische aardappels, groenten, vlees en fruit ontvangen. Het Voedselbos in Groesbeek is een botanisch project waar vierhonderd eetbare soorten door elkaar zijn geplant. De opbrengst is tien keer zo hoog als die in de reguliere landbouw. Exclusieve restaurants, lokale bierbrouwers en ambtenaren van het ministerie zijn dagelijks in deze paradijstuin te vinden.
De manier waarop de mens zich verplaatst zal in de toekomst drastisch veranderen. Als een rijdende robot ons thuis ophaalt, kan de parkeerplek voor de deur weg. We bezitten geen auto's meer, maar delen ze. En, voertuigen zullen via 4G- en 5G-netwerken volledig geïntegreerd zijn binnen ons digitale netwerk, net als een mobiele telefoon: op afstand te volgen én te manipuleren. Welke morele dilemma's vloeien voort uit deze radicale transitie?
Een op de vijf westerlingen voelt zich compleet nutteloos op het werk en voegt voor zijn/haar gevoel niets zinvols toe aan de maatschappij. Het zijn mensen met een... bullshitbaan. Hoewel er miljarden euro's in rook opgaan aan deze bullshitbanen en veel mensen er een burn-out aan overhouden, blijft iedereen maar meespelen in de bullshitpoppenkast. Betaald werk voor iedereen, dat lijkt nog altijd het streven. Waarom eigenlijk? In Tegenlicht gesprekken met mensen die een bullshitbaan hebben gehad en dé expert op het gebied van zinloze banen: antropoloog David Graeber.
Over India werd lang gezegd dat het land het Westen wel eens voorbij zou kunnen streven, als opkomende economische grootmacht. Globalisering gaf de economie in India inderdaad een flinke boost, maar de meeste burgers schieten er niets mee op. Teleurgesteld en wanhopig worstelen Indiase jongeren met de droom die niet uitkwam.
Met deepfake-technologie, audio en video creëren door middel van kunstmatige intelligentie, is het mogelijk échte mensen dingen te laten zeggen en doen die ze nooit gezegd of gedaan hebben. Deze technologie ontwikkelt zich zo rap dat die steeds toegankelijker wordt voor de massa. Met alle gevolgen vandien. Want een gedeelde werkelijkheid is onontbeerlijk voor een functionerende democratie. Wat zijn de gevolgen van deze nieuwe technologie in een wereld waarin vertrouwen in de media en democratische instituties meer en meer aan erosie onderhevig is? Een onderzoek aan de frontlinie waar uitgevochten wordt wie onze werkelijkheid gaat beheersen.
De farmaceutische industrie heeft de prijsbepaling van nieuwe medicijnen stevig in handen. De productiekosten zijn geheim en alle pogingen van academische ziekenhuizen en apothekers om medicijnen goedkoper te maken worden met succes tegengehouden. De meeste medicijnen worden ontwikkeld aan universiteiten of in laboratoria van kleine startups. De patenten van succesvolle uitvindingen worden nu door de industrie gekocht en doorontwikkeld en vervolgens explodeert de prijs. Maar het kan ook anders. VPRO Tegenlicht volgt vijf professionals die dit niet meer accepteren en vanuit hun persoonlijke betrokkenheid in actie komen en met nieuwe modellen experimenteren. Deze gedreven pioniers willen medicijnen voor iedereen beschikbaar en betaalbaar maken en laten zien dat dit kan.
Silicon Valley zet wereldwijd de arbeidsmarkt op zijn kop. Met agressieve strategieën knagen online platformen als Uber en Deliveroo aan ons poldermodel en onze verzorgingsstaat. De nieuwe werknemer is geen kantoorslaaf meer, maar klikt gewoon even voor een klus. Alles wordt geregeld via een app. Goedkoop en makkelijk voor aanbieder en consument. Lekker vrij en flexibel voor de werknemer. Zonder sollicitatiegesprek, pensioen, verzekeringen of baas, ligt al het risico bij de klussers. Hoe gaat Nederland om met de uitdagingen van de platformeconomie? Laten we de klussers spartelen of bieden we ze vaste poldergrond?
Twee derde van de jongeren in Rotterdam heeft een migratieachtergrond. Voor velen is integratie een gepasseerd station. Ze streven naar gelijkheid en eisen hun plek op in de stad én instituties. Maar zoals elke grote stad krijgt ook Rotterdam in toenemende mate te maken met gentrificatie. Hoe gaan de zogenoemde biculturele jongeren om met de verdringing op de huizenmarkt en de komst van hippe horecagelegenheden? Uitsluiting dreigt. Opnieuw.
De snelle ontwikkeling van kunstmatige intelligentie roept angst op. Zelfrijdende auto's die hun eigen passagiers doden of slimme speakers die het huishouden overnemen. Hoe houden we controle over alsmaar slimmer wordende machines? Hoe zorgen we ervoor dat deze machines gaan leren begrijpen wie wij zijn, wat onze menselijke normen en waarden zijn? En hoe zou de wereld met kunstmatige intelligentie eruit moeten zien? Terwijl de industrie eindelijk geld kan slaan uit hun verzamelingen 'big data', proberen wetenschappers, maatschappelijke organisaties en de Europese Unie haastig met ethische richtlijnen te komen. Is kunstmatige intelligentie de ultieme test voor de mensheid?
In 2008 werd de wereld verrast door de val van zakenbank Lehman Brothers. VPRO Tegenlicht deed regelmatig verslag van de financiële crisis die daar als een kettingreactie op volgde. Een journalist, een voormalig bankier en een econoom bleken de kredietcrisis van 2008 te hebben voorspeld en waarschuwen nu, in 2018, voor een volgende crash. We zoeken hen weer op om te achterhalen wat zij wel, maar veel anderen niet zagen. Kunnen we door goed te kijken voorzien waarom we nu aan de vooravond van een nieuwe crisis staan?
De publieke belangstelling voor kweekvlees is in Nederland groot, maar om het ook in Nederland op de markt te brengen blijkt vooralsnog zeer ingewikkeld. Vlees uit opgekweekte stamcellen is duurzaam; voor de productie is minder grond, water en energie nodig, er hoeven geen dieren voor te worden geslacht en volgens de makers is het volkomen veilig voor de mens. Maar er zijn ook tegenstanders van kweekvlees, zoals het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, dat kweekvlees beschouwt als een zogenoemd 'novelfood'. Kortom: kweekvlees is werkelijkheid. Het is er en we kunnen het maken. De vraag is: Willen we het ook of missen we de boot?
Welke rol kunnen burgercollectieven spelen bij het oplossen van de problemen van deze tijd? Deze vraag dringt zich op nu de overheid zich terugtrekt en de private sector die taken maar deels overneemt. Sinds 2005 heeft het aantal burgercollectieven in Nederland een enorme vlucht genomen. Ouderparticipatiecrèches, Wikipedia, broodfondsen en windenergiecoöperaties zijn daar goede voorbeelden van. Uitgangspunt is dat men niet uitgaat van het eigen belang. Op korte termijn moet er misschien zelfs iets worden ingeleverd. Maar uiteindelijk komt het collectieve belang alle participerende leden ten goede. Tine de Moor is hoogleraar Sociale Geschiedenis en expert op het gebied van burgercollectieven. Zij houdt een aantal voorbeelden van de 'commons' tegen het licht om duidelijk te maken hoe deze functioneren en wat de spelregels zijn voor het succesvol opereren van zo'n collectief. Welke dilemma's brengen deze nieuwe vormen van kleinschalig georganiseerde solidariteit met zich mee?
Is het eeuwige leven alleen weggelegd voor de rijken der aarde? Het epicentrum van menselijke hoogmoed is op dit moment Silicon Valley. Een bont gezelschap van wetenschappers en ondernemers boort een gigantische bron van durfkapitaal aan en is er vast van overtuigd dat ons DNA gekraakt kan worden: de code van sterfelijkheid. De gedachte is dat wanneer ouder worden een ziekte is, dat we dan ook een middel tegen sterven kunnen ontwikkelen. En als het niet binnen de eigen levensspanne is, dan toch zeker in de jaren erna. Menig miljonair heeft daarom zijn persoonlijke vrieskist al klaarstaan om na de dood weer tot leven te worden gewekt. Of het nu in stoffelijke vorm is of in de vorm van een softwareprogramma valt nog te bezien. Sommigen kunnen niet zo lang wachten en gebruiken zichzelf als proefkonijn. Allen hopen zo aan hun lot als sterveling te ontkomen. De wetenschap op het gebied van levensverlenging is booming business. Het is nog maar de vraag of iedereen kan profiteren van deze grensdoorbrekende kennis.
Het kabinet van 2017, inclusief klimaatminister en flinke klimaatdoelen in het regeerakkoord, moet de transitie naar duurzame energie een flinke versnelling geven. Maar hoe gaan we dat doen? Nederland loopt vooralsnog sterk achter ten opzichte van de rest van Europa. Ruud Koornstra, duurzaam ondernemer en energiecommissaris, denkt dat een snelle overgang naar een duurzaam Nederland haalbaar is.
Hoe kunnen overheden het vliegtuig negeren als de grootste vervuiler van de toekomst en toch ambitieuze milieudoelen stellen? En wat is het alternatief? In het Parijse Klimaatakkoord is de huidige en toekomstige uitstoot van het internationaal luchtverkeer niet eens opgenomen. Ondertussen gaan overheden door met het subsidiëren van luchtvaartmaatschappijen door al een halve eeuw tickets vrij te houden van btw en geen accijns te heffen op kerosine. Hoogste tijd om op zoek te gaan naar de groene vliegtuigpioniers. Zij werken nu nog in de luwte aan een technologische revolutie van hybride en elektrisch aangedreven vliegtuigen. Hun toekomstdroom is dat we ons nog meer en gemakkelijker door de lucht kunnen verplaatsen, maar dan schoon, stil en duurzaam.
Staat ons economische gedrag in dienst van groei en winst of dient het de mens en planeet? Met die vraag ging de Britse econoom Kate Raworth, onderzoeker aan het 'Environmental Change Institute' in Oxford, aan de slag. In plaats van opgaande lijnen en stijgende grafieken ontstond een andersoortig ideaalbeeld: onze economie zou moeten functioneren volgens het model van de donut. Met behulp van videofragmenten, diverse ronde attributen en een bijzondere tafel toont Kate Raworth aan hoe onze economie fundamenteel anders kan worden gestructureerd. Mét groei, maar dan binnen de gestelde grenzen. Of is de werkelijkheid toch vierkanter?
Onze aarde heeft dringend een toekomstbestendig scenario voor natuurbehoud en -beheer nodig. Er gaan stemmen op om het natuurbeheer bedrijfsmatig aan te pakken: om natuur te behouden wil men er letterlijk waarde aan toekennen. In de Verenigde Staten heeft de nationale tegenvoeter van onze Vereniging Natuurmonumenten de samenwerking met banken en financiële instellingen opgezocht. Die gaan nu het jaarlijkse 'financieringstekort' van de natuur wegwerken. Gaat dat ten koste van iets? Wat is het rendement? En wat is nog 'natuur'? In Nederland zijn mens en natuur, misschien méér dan elders, onlosmakelijk met elkaar verbonden. Nergens is de invloed van de mens niét zichtbaar. Door de Universiteit Wageningen en het Centraal Bureau voor de Statistiek wordt de waarde van de Nederlandse natuur tot op de vierkante meter in kaart gebracht. Maar hoe bepaal je de prijs van 'natuurlijk kapitaal'?
Tegenwoordig droomt bijna ieder kind ervan om rijk en beroemd te worden op YouTube. Het videoplatform is in sneltreinvaart uitgegroeid tot een van de machtigste online platforms ter wereld. Welk uitgekiend verdienmodel schuilt er achter dit succesverhaal en hoe zal dit ons toekomstige medialandschap bepalen? Een blik in de wondere wereld van de YouTubers, de marketeers en de managers en op de psychologische consequenties van een online verdienmodel met 'You' als unique sellingpoint. YouTube heeft in haar twaalfjarige bestaan het traditionele medialandschap op zijn kop gezet en roem en rijkdom voor velen binnen handbereik gebracht. Dagelijks beginnen hordes jongeren een eigen kanaal, in de hoop zoveel mogelijk 'views' en 'YouTube money' te scoren. VPRO Tegenlicht bezoekt met Kwebbelkop, de meest succesvolle Nederlandse YouTuber, VidCon in Los Angeles, de belangrijkste bijeenkomst voor fans, 'online influencers' en de platformindustrie.
In een tijd van toenemende polarisatie, politiek geharrewar en een dalend vertrouwen in overheid en instituties, zijn mensen die op een positieve manier verandering proberen te organiseren van groter belang dan ooit. Via de VPRO Tegenlicht-webapp konden bezoekers uitdagers en aanpakkers aandragen. Mensen die met initiatieven in eigen buurt of netwerk de wereld een zetje in de goede richting geven. In deze aflevering worden vijf van deze uitdagers en aanpakkers geportretteerd. Welke veranderingen weten zij, los van instellingen en overheid, voor elkaar te krijgen? Allemaal hebben ze met elkaar gemeen dat ze niet naar de politiek wijzen voor oplossingen. Dat ze niet houden van lang vergaderen en van klagen op sociale media. Maar dat ze, allemaal op hun eigen manier, met hun inventiviteit en met de mogelijkheden die hen ter beschikking staan, een bijdrage leveren aan de samenleving. Door buiten gebaande paden gewoon aan de slag te gaan.
Wereldwijd wordt geëxperimenteerd met 'vertical farming', 'rooftop gardening' en zelfs landbouw op zee. Op dit moment is ons voedselsysteem inefficiënt georganiseerd. Ons voedsel legt vele kilometers af, gebruikt veel water, wordt verspild en vervuilt het milieu. Toch moeten de 7 miljard aardbewoners, veelal in grote steden woonachtig, gevoed worden. Om dat op een duurzame manier te doen, moet voedselproductie voor een aanzienlijk deel geïntegreerd worden in de stedelijke infrastructuur. Voedselflats en stadslandbouw zijn daarvoor belangrijke alternatieven. Nederland is, na de Verenigde Staten, de tweede landbouwexporteur ter wereld. Van overal komen boeren, tuinders, onderzoekers en burgemeesters naar ons land om zich te informeren. Maar komt onze positie als exportland onder druk te staan als steeds meer bedrijven van over de hele wereld met onze kennis zelf hun groente en sla verticaal en lokaal gaan verbouwen?
Angela Merkel is het langstzittende staatshoofd van Europa. Op haar schouders rust de loodzware taak om autoritaire staatshoofden als Poetin, Erdogan en Trump het hoofd te bieden. De chemicus uit het voormalig Oost-Duitsland werd van onopvallend 'meisje van bondskanselier Kohl' de machtigste vrouw van de wereld. Zij is de bewaker van de naoorlogse democratische Europese orde en weet door haar eigen DDR-achtergrond heel goed dat systemen van de ene op de andere dag ten onder kunnen gaan. Merkel staat voor vertrouwen en zekerheid. Juist nu alle politieke verhoudingen in Europa op losse schroeven staan en populistisch rechts in verkiezingsjaar 2017 grote winst lijkt te boeken, kiezen de Duitsers hoogstwaarschijnlijk toch voor Merkel. Wat kan een herkozen bondskanselier voor de toekomst van Europa betekenen? Volgens haar biograaf Bollmann 'is haar grootste vijand Merkel zelf, als ze er echt in gaat geloven dat ze onmisbaar is.'
Als er in Nederland een epicentrum is aan te wijzen voor de opkomst van het populisme, dan is het Rotterdam. Daarnaast is de stad ook het toonbeeld van hoe divers Nederland er over tien, twintig jaar uit zal zien. Nederlands meest diverse stad telt 180 nationaliteiten en bestaat voor de helft uit inwoners van niet-westerse afkomst. In de gemeenteraad staan twee lokale partijen tegenover elkaar: de populisten van het eerste uur van Leefbaar Rotterdam en de door de islam geïnspireerde NIDA. Hoe wordt er politiek bedreven in een stad waar het politieke midden steeds verder lijkt af te brokkelen? Juist in deze stad zorgde Pim Fortuyn voor een politieke aardverschuiving. Veertig jaar lang had de PvdA Rotterdam bestuurd, maar in 2002 stemde bijna veertig procent van de kiezers op Leefbaar Rotterdam. Sindsdien trekt de partij continu ongeveer dertig procent van de Rotterdamse kiezers. Anders dan de PVV is het Leefbaar Rotterdam gelukt om met populistische standpunten toch een echte bestuurderspartij te worden. Zelf wijst de partij haar succes toe aan de opvatting dat zij echt luistert naar de bewoners van Rotterdam. In 2013 ontstond in Rotterdam een emancipatiebeweging onder moslims om de strijd aan te gaan tegen de verrechtsing van de Rotterdamse gemeentepolitiek: NIDA. Voorman is het voormalig Groenlinks-gemeenteraadslid Nourdin El Ouali. De partij profileert zich met de slogan: 'Rotterdamse DNA, Islamitische inspiratie'. Het lukte NIDA om in 2014 met twee zetels de Rotterdamse gemeenteraad binnen te komen en sindsdien maakt de partij zich hard voor een andere visie op integratie en voor de godsdienstvrijheid van moslims. Tussen deze twee uitersten bevindt zich burgemeester Ahmed Aboutaleb. Om de grote spanningen in de stad na de terroristische aanslagen in Europese steden en de couppoging in Turkije op te vangen, startte Aboutaleb in 2015 met de 'Wij-samenleving'. Een project waarmee hij probeert een open gesprek tussen Rotterdammers van verschillende culturele achtergronden te organiseren en zo concreet mogelijk de kloof tussen burger en politiek te dichten. Rotterdam lijkt vijftien jaar na Fortuyn nog steeds voor te lopen op de landelijke politiek. Wie is het 'wij' volgens Aboutaleb en hoe wordt zijn 'wij' beleefd in een stad waarin de tegenstellingen juist zo groot lijken. Gunt Rotterdam ons misschien een blik in de toekomst van een verdeeld Nederland zonder een politiek midden? Met o.a.: Nourdin El Ouali (fractievoorzitter NIDA), Ahmed Aboutaleb (burgemeester Rotterdam) en Ronald Buijt (fractievoorzitter Leefbaar Rotterdam).
Tot vandaag was de wereldgeschiedenis een westers gecentreerde onderneming, gebaseerd op de stelling dat iedereen zou moeten zijn zoals wij, of tenminste zo zou moeten worden. Volgens de Britse historicus Peter Frankopan, schrijver van de wereldwijde bestseller 'De Zijderoutes', heeft het Westen zich op die manier volledig vervreemd van de rest van de wereld. Het oude Europa is in verval en de economische voorspoed in Azië, Afrika en Zuid-Amerika gaat aan onze neus voorbij. We hebben geen vrienden meer oostelijk van Venetië, zegt Frankopan. Het machtscentrum verschuift langs de lijnen van de nieuwe zijderoute, van west naar oost. Hoe zullen wij ons aan die nieuwe wereldorde moeten aanpassen? We leven in verwarrende tijden. We appen alsof ons leven ervan afhangt, verschansen ons achter nieuwe grenzen en stemmen steeds nationalistischer. We zijn ervan overtuigd dat we in de beste, welvarendste en veiligste regio ter wereld leven. We denken kortom onszelf en de wereld goed in de smiezen te hebben, maar we worden verrast door nieuwe ontwikkelingen en gevaar wat we niet hebben zien aankomen. 'Logisch', zegt Frankopan, 'want wij zijn het product van onze eigen zelfoverschatting, onze diepgewortelde arrogantie, onze historische onbetrouwbaarheid en ons intrinsiek gebrek aan zelfreflectie.' Zo weigeren we te geloven dat er zich buiten de grenzen van onze welvaart een nieuwe orde aandient die grote politieke, economische en culturele invloed heeft op de wereld zoals we die denken te kennen. Volgens Frankopan is het hoog tijd voor een herijking van onze werkelijkheid. Voordat we kunnen begrijpen waar het naartoe gaat met de wereld en voordat we daarop kunnen reageren, moeten we anders naar onszelf leren kijken. Door terug te kijken, ver terug te kijken, houdt hij ons een spiegel voor, die uiteindelijk haarscherp laat zien dat we ons zullen moeten aanpassen, of we nou willen of niet.
Het budget dat Brussel heeft voor de bewaking van de Europese grenzen is de laatste jaren snel gestegen. De reden: terrorisme en het toenemende aantal vluchtelingen. De nieuwe surveillancetechnologie is een groeimarkt waar door de defensie-industrie de nieuwste snufjes ingezet worden. De markt wint ook letterlijk aan terrein door de deals die Brussel in navolging van de Turkije-deal met Noord-Afrikaanse landen afsluit. Geld, kennis en technologie in ruil voor het verleggen van de grenzen van Europa.
De afgelopen eeuw is de invloed van de mens op onze aarde en atmosfeer dermate groot geworden dat deze door steeds meer wetenschappers als onomkeerbaar beoordeeld wordt. Reden voor de Nederlandse wetenschapper Paul Crutzen om een nieuw geologisch tijdvak, het antropoceen, te introduceren. Geen pleistoceen of holoceen, maar antropoceen. Een geologisch tijdvak waarin de invloed van de mens niet meer uit weg te denken is. Is er nog een weg terug? Of zouden we ons menselijk vernuft ook kunnen gebruiken om de natuur juist een handje te helpen en om te bedenken hoe we dit nieuwe tijdvak zélf vorm kunnen gaan geven?
